26.Click slide show of Punica granatum
26. दाङिम (रोचन)FAMILY - Punicaecae
LATIN
NAME - Punica granatum
पर्याय - दन्तबीज,लोहितपुष्पक,अनार
Eng.
Name - Pomergaranate
MORPH - वृक्ष
Chem.
Compo - Pelletierine
गुण - लघु,स्निग्ध
रस - मधुर,कषाय,अम्ल
विपाक - मधुर
वीर्य - अनुष्ण
आमयिक प्रयोग- सन्तर्पक,शुक्रजनक,ग्राही,हृद्य,मेधाग्निबलवर्धक,कण्ठ,मुखरोगहर,
स्फीतकृमि नाशक
प्रयोज्यांग - फल,फलत्वक,मूलत्वक
DOSE -
20-50 ml
विशिष्ट योग
- दाङिम-चतुसम-आष्टक-आद्यघृत-तैल
27.Click slide show of Baliospermum montanum
27. दन्ती (तीक्ष्णविरेचन)
LATIN
NAME - Baliospermum montanum
पर्याय -
उदुम्बरपर्णी,एरण्डफला,
शीघ्रा,निकुम्भ,प्रत्येकश्रेणी
MORPH - गुल्म/ क्षुप
Chem.
Compo - Oil
गुण - गुरु,तीक्ष्ण
रस - कटु
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - शोथघ्न,रेचन,उदर,जलोदर,कामला,यकृतविकार,गुल्म,ज्वर,विबन्ध
प्रयोज्यांग -
मूल,बीज,पत्र
DOSE -
1-3 gm
विशिष्ट योग -
दन्त्यारिष्ट,दन्त्यादिचूर्ण,दन्तीहरीतकी
28.Click slide show of Berberis aristata
28. दारूहल्दी (यकॄत्य)FAMILY - Berberidaceae
LATIN
NAME - Berberis aristata
पर्याय
- दार्वी,कंटकटेरी,पचंमपचा,दारुहल्दी
Eng.
Name - Indian berberry
MORPH - गुल्म 6&18 फीट
Chem.
Compo - Berberine
गुण - लघु,रूक्ष
रस - तिक्त,कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - नेत्र-कर्णरोगहर,दीपन,पाचन,ग्राही,गण्डमाला,प्रदर, यकृतप्लीहारोग,कामला,सर्पदंश
प्रयोज्यांग - मूल,काण्ड,फल
DOSE - 1-3 gm
विशिष्ट योग - दार्व्यादि-क्वाथ-लेह-तैल
29.Click slide show of Coriandrum sativum
29. धान्यक (तॄष्णानिग्रहण)
FAMILY - Umbelliferare
LATIN
NAME - Coriandrum sativum
पर्याय - छत्रा,कुस्तुम्बरु,वितुन्नक,
Eng.
Name - Coriander
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Coriandrol
गुण - लघु,स्निग्ध
रस - कषाय,तिक्त,मधुर,कटु
विपाक - मधुर
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - ज्वरघ्न,तृष्णा,दाह,वमन, कास,कृमि,त्रिदोषहर,मुत्रल,आर्द्र
पित्तनाशक,
प्रयोज्यांग -
फल,पंचांग
DOSE -
3-6 gm
विशिष्ट योग -
धान्यपंचक क्वाथ
30.click slide show of Woodfordia fruticosa
30. धातकी (स्तम्भन)FAMILY - Lythraceae
LATIN
NAME - Woodfordia fruticosa
पर्याय - धातुपुष्पी,वह्निज्वाला,धाय,
Eng.
Name - Fire flame bush
MORPH - गुल्म 10 फीट
Chem.
Compo - Lawsone, Tannin
गुण - लघु,रूक्ष
रस - कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग - तृष्णा,कृमि,पित्तनाशक, अतिसार,प्रदर,प्रवाहिका,आसवारिष्ट
में
किण्वोत्पति
प्रयोज्यांग - पुष्प
DOSE - 1-3 gm
विशिष्ट योग - धातक्यादि चूर्ण,धातक्यादि
तैल
31.Click slide show of Vitis vinefera
31. द्राक्षा (स्नेहोपग)FAMILY - Vitaceae
LATIN
NAME - Vitis vinefera
पर्याय - मृदीका,गोस्तनी,दाख
Eng.
Name - Grape
MORPH - लता
Chem.
Compo - Glucose
गुण - मृदु,गुरु,स्निग्ध
रस - मधुर
विपाक - मधुर
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग - चक्षुष्या,बृंहण,स्वर्या,श्वास, कास,वातरक्त,कामला,शोष,मदात्यहर,सृष्टमूत्रविट प्रयोज्यांग
- फल
विशिष्ट
योग - द्राक्षा-रिष्ट-घृत-क्वाथ-लेह
32.Click slide show of Cynodon dactylon
32. दूर्वा (प्रजास्थापन)
FAMILY
- Graminae
LATIN
NAME - Cynodon dactylon
पर्याय - दूब,शतपर्वा
Eng.
Name - Conch grass
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Protine
गुण - लघु
रस - कषाय,मधुर
विपाक - मधुर
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग - कफपित्तहर,तृष्णा,दाह,रक्तपित्त,त्वकरोगहर,अश्मरी
प्रयोज्यांग - पंचांग
DOSE - 10-20 ml
विशिष्ट योग - दूर्वादि क्वाथ-घृत-तैल
110.Click slide show of Cedrus deodara
110. देवदारु
(वेदनास्थापन) FAMILY - Pinaceae
LATIN
NAME - Cedrus deodara
पर्याय -
भद्रदारू,सुरभूरूह
Eng.
Name - Deodar
MORPH - महावृक्ष
Chem.
Compo - Sesquiterpene
गुण
- लघु,स्निग्ध
रस
- तिक्त
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग-विबन्ध,आध्मान,शोथ,तन्द्रा,हिक्का,ज्वर,प्रमेह,पीनस,कास,कण्डू,वातवेदनाहर प्रयोज्यांग - काण्ड,सार,तैल
DOSE - 3-6 Gm
विशिष्ट योग - देवदार्वादि-क्वाथ-तैल
|