Home
syllabus of Dravyaguna
Dravyaguna Persons Address
Important Links
Research activity
BAMS syllabus 110 Detailed Drugs Alphabetical information
A 1-13
B 14-23
C 24-25
D 26-32,110
E,F 33-34
G 35-38
H,I 39-41
J 42-46
K 47-61
L 62-63
M 64-69
N,O 70-72
P,Q 73-79
R 80-81
S 82-94
T 95-99
U-100
V.101-107
Y.108-109
Table of 110 main drugs
128 Sub main drugs
WHOs Essential Drug List
Principles of general Pharmacology
plant extracts
Contact us

Medicinal plants (Dravyaguna)

K 47-61

SN  हिन्दी नाम
47. कालमेघ/भूनिम्ब
48. कम्पिलक
49. काञ्चनार
50. कण्टकारी
51. कपिकच्छु
52. कर्कट्श्रंगी
53.  कर्पूर
54. कटुका
55. खदिर
56. किराततिक्त
57.   कुमारी
58. कुपीलू
59. कंकुम
60. कूष्माण्ड
61. कुटज

47.Click slide show of Andrographis paniculata

47. कालमेघ/भूनिम्ब (यकॄत्य)

FAMILY  - Acanthaceae

LATIN  NAME  - Andrographis paniculata

पर्याय          - कालमेघ,यवतिक्ता,

Eng. Name  - Kalmegh    

MORPH  क्षुप 2 फीट

Chem. Compo - Kalmeghin, Andrographolid   

गुण  - लघु,रूक्ष   

रस  - तिक्त   

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - यकृतविकार,ज्वर,आम,पैत्त्तिकविकार,कृमि,दाह,अम्लपित्त,व्रण 

प्रयोज्यांग  - पंचांग   

DOSE  - 1-3 gm     

विशिष्ट योग  - कालमेघ-तरल-सत्व

48.Click slide show of Mallotus philippinensis

48. कम्पिलक  (कॄमिघ्न)

FAMILY  - Euphorbiaceae  

LATIN  NAME  - Mallotus philippinesis

पर्याय          - कर्कश,रक्तांग,रेचन,कबीला

Eng. Name  - Kamala tree    

MORPH  वृक्ष 30 फीट

Chem. Compo - Rottlerin   

गुण  - लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण  

रस  - कटु    

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - कफपित्तहर,रक्त,कृमि,गुल्म,उदर,व्रण,रेचक,प्रमेह,विष,अश्मरीहर 

प्रयोज्यांग  - फलरज  

DOSE  - 1-3 gm     

विशिष्ट योग  - क्रिमिघातनी वटी

49.Click slide show of Bauhinia veriegata

49. काञ्चनार  (गण्डमालानाशन)

FAMILY  - Leguminosae   

LATIN  NAME  - Bauhinia veriegata

पर्याय   - गण्डारि,चमरिक,युग्मपत्रक,कर्बुदार,स्वल्पकेशरी 

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo - Tannin    

गुण  - रूक्ष,लघु

रस  - कषाय    

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - शीत,ग्राही,कफपित्तहर,कृमि, कुष्ठ,गुदभृंश,गण्डमाला,व्रण,प्रदर,क्षय,कासहर

प्रयोज्यांग  - त्वक,पुष्प

DOSE  - 3-6 gm     

विशिष्ट योग  - काञ्चनार गुग्गुलू  

50.Click slide show of Solanum surattense

50. कण्टकारी  (कासहर)

FAMILY  - Solanaceae  

LATIN  NAME  - Solanum surattense

पर्याय                - दुस्पर्शा,क्षुद्रा,व्याघ्री,निदिग्धिका

Eng. Name      - Yellow berried night shade   

MORPH  - प्रसरी क्षुप  

Chem. Compo - Diosgenin, kno3   

गुण  - लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण

रस  - तिक्त,कटु    

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - पाचन,कास,ज्वर,पीनस,कफवातशामक,पार्श्वपीङा,कृमि,हृद्रोग,मूत्रल 

प्रयोज्यांग  - पंचांग

DOSE  - 40-80 ml     

विशिष्ट योग  - कण्टकारी घृत,व्याघ्रीहरीतकी

51.Click slide show of Mucuna prurita

51. कपिकच्छु  (वॄष्य)

FAMILY  - Leguminosae

LATIN  NAME  - Mucuna prurita

पर्याय  - आत्मगुप्ता,मर्कटी,कण्डुरा,शूकशिम्बी,केवांच

Eng. Name  - Cowhage   

MORPH  लता

Chem. Compo - Pruriyenine   

गुण  - गुरु,स्निग्ध

रस  - मधुर,तिक्त    

विपाक  - मधुर

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - वृष्य,बृंहण,वातहर,बल्य,कफपित्तरक्तशामक,कृमि,फ़ली कण्डुकर  

प्रयोज्यांग  - बीज,रोम,मूल

DOSE  - 3-6 gm     

विशिष्ट योग - वानरी गुटिका,माषबलादि पाचन  

52.Click slide show of Pistacia integerrima

52. कर्कट्श्रंगी  (कासहर)

FAMILY  - Anacardiaceae

LATIN  NAME  - Pistacia integerrima

पर्याय        - अजश्रृंगी,कुलीरविषाणिका,वक्रा,    

MORPH  वृक्ष 40 फीट

Chem. Compo - Tannin, Vol oil   

गुण  - लघु,रूक्ष  

रस  - कषाय,तिक्त    

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - कफवातहर,क्षय,ज्वर,श्वास, उर्ध्ववात,तृष्णा,कास,हिक्का,अरुचि,वमनहर

प्रयोज्यांग  - कोष  

DOSE  - 1-3 Gm     

विशिष्ट योग  - श्रृंग्यादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा

53.Click slide show of Cinnamomum camphora

53. कर्पूर (हॄद्य)

FAMILY  - Lauraceae

LATIN  NAME  - Cinnamomum camphora

पर्याय          - घनसार,चन्द्र,हिमाह्व

Eng. Name  - Camphor    

MORPH  वृक्ष 100 फीट

Chem. Compo - Camphor oil   

गुण  - लघु,तीक्ष्ण

रस  - तिक्त,कटु,मधुर   

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - शीतल,चक्षुष्य,लेखन, कफपित्तविषहर,दाह,तृष्णा,मुखमेदगन्धहर,सुगन्धि

प्रयोज्यांग  - सत्व

DOSE  - 125-375 mg     

विशिष्ट योग  - कर्पूररस-आसव-अर्क

54.Click slide show of Picrorhiza kurroa

54. कटुका  (पित्तविरेचन)

FAMILY  - Scrophulariaceae  

LATIN  NAME  - Picrorhiza kurroa

पर्याय          - तिक्ता,कटुरोहणी,काण्डरुहा,मत्स्यशकला,चक्रांगी,कृष्णभेदा,शतपर्वा,कुटकी

Eng. Name  - Picrorhiza   

MORPH  क्षुप

Chem. Compo - Picrorhizine, Kutkine   

गुण  - रूक्ष,लघु

रस  - तिक्त   

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - भेदनी,दीपनी,हृद्य, कफपित्तज्वरहर,प्रमेह,श्वास,कास,दाह,कृमि,कुष्ठहर

प्रयोज्यांग  - मूल,भौमिक काण्ड

DOSE  - 0.5-1 gm     

विशिष्ट योग  - आरोग्यवर्धिनी,तिक्तादि क्वाथ  

55.Click slide show of Acacia catechu

55. खदिर  (कुष्ठघ्न)

FAMILY  - Leguminosae  

LATIN  NAME  - Acacia catachu

पर्याय        - रक्तसार,दन्तधावन,बालपत्र,कण्टकी

Eng. Name  - Cutch tree   

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo - Catechin, tannin   

गुण  - लघु,रूक्ष

रस  - तिक्त,कषाय   

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - शीतल,श्वास,कफपित्त,कास, कुष्ठ,व्रण,प्रमेह,श्वित्र,ज्वरघ्न,रक्तपित्तहर

प्रयोज्यांग  - त्वक,सार

DOSE  - 1-3 Gm     

विशिष्ट योग - खदिरादि-वटी-चूर्ण-रिष्ट-क्वाथ  

56.Click slide show of Swertia chirayata

56. किराततिक्त  (ज्वरघ्न

FAMILY  - Gentianaceae  

LATIN  NAME  - Swertia chirayata

पर्याय          - किरात,चिरायता

Eng. Name  - Chiretta    

MORPH  क्षुप

Chem. Compo - Mengigerin, Gentianine   

गुण  - लघु,रूक्ष

रस  - तिक्त   

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग - सारक,शीतल,ज्वरघ्न,श्वास,

- सन्निपातज्वर,कफपित्त,कास,शोथ,कुष्ठ,व्रण,कृमिहर

प्रयोज्यांग  - पंचांग

DOSE  - 1-3 gm     

विशिष्ट योग  - सुदर्शन चूर्ण,किरातादि क्वाथ 

57.click slide shoe of Aloe vera

57. कुमारी  (पित्तविरेचन)

FAMILY  - Liliaceae  

LATIN  NAME  - Aloe vera

पर्याय               - गृहकन्या,घृतकुमारी,ग्वारपाठा,

Eng. Name  - Indian aloe    

MORPH  क्षुप 2 फीट

Chem. Compo - Aloin   

गुण  - गुरु,स्निग्ध,पिच्छिल

रस  - तिक्त   

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग  बल्य,वातविषहर,वृष्य,चक्षुष्य, रसायन,गुल्म,प्लीहा,यकृत, 

- ग्रन्थि,अग्निदग्ध,रेचनी,अनार्तव

प्रयोज्यांग  - पत्र,एलुवा  

DOSE  - 0.1-0.2 gm एलुवा    

विशिष्ट योग -  कुमार्यासव,कुमारिकावटी,रजःप्रवर्तनीवटी,कुमारिकापाक

58.Click slide show of Strychnos nuxvomica

58. कुपीलू  (आक्षेपजनन)

FAMILY  - Loganiaceae

LATIN  NAME  - Strychnos nuxvomica

पर्याय                - विषतिन्दुक,काकतिन्दुक,कुचला

Eng. Name  - Nux-vomica    

MORPH  वृक्ष 50 फीट

Chem. Compo - Strychanine   

गुण  - लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण

रस  - तिक्त,कटु    

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग  - मदकारक,कफपित्तहर,व्यथाहर (वेदना),ग्राही,पक्षाघात,वाजीकर,आमवात

प्रयोज्यांग  - बीज मज्जा

DOSE  - 60-250 mg     

विशिष्ट योग      - विषतिन्दुक वटी, नवजीवन रस  

59.Click slide show of Crocus sativus

59. कंकुम  (वर्ण्य)

FAMILY  - Iridaceae  

LATIN  NAME  - Crocus sativus

पर्याय               - घुसण,रक्त,वाह्लीक,काश्मीर

Eng. Name  - Saffron    

MORPH  क्षुप

Chem. Compo - Volatile oil,Crocin   

गुण  - स्निग्ध

रस  - कटु,तिक्त   

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग  - वर्ण्य,शिरोरोग,कृमि,वमन,व्यंग(झांई),त्रिदोषहर 

प्रयोज्यांग  - केशर  

DOSE  - 250-500 mg     

विशिष्ट योग  - कुंकुमादि-घृत-तैल

60.Click slide show of Benincasa hispida

60. कूष्माण्ड  (मेध्य)

FAMILY  - Cucurbitaceae  

LATIN  NAME  - Benincasa hispida

पर्याय              - पुष्पफल,वल्लीफल,बृहतफल

Eng. Name  - White guard melon    

MORPH  लता

Chem. Compo - Cucurbitine   

गुण  - लघु,स्निग्ध

रस  - मधुर   

विपाक  - मधुर

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - बल्य,बस्तिशोधक,मेध्य, अम्लपित्तहर,पित्तशामक,वृष्य,त्रिदोषहर

प्रयोज्यांग  - बीज,तैल,फल

DOSE  - 10-20 Gm     

विशिष्ट योग  - कूष्माण्ड-घृत

61.Click slide show of Holarrhena antidysenterica

62. कुटज  (उपशोषक)

FAMILY  - Apocynaceae  

LATIN  NAME   - Holarrhena antidysenterica

पर्याय   - गिरीमल्लिका,वत्सक,कलिंग,इन्द्रवृक्ष,कुङा

Eng. Name  - Kurchi   

MORPH  वृक्ष 40 फीट

Chem. Compo - Conessin   

गुण  - लघु,रूक्ष

रस  - तिक्त,कषाय   

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग  - अर्श,अतिसार,पित्तरक्त,कफ, तृष्णा,आम,कुष्ठहर

प्रयोज्यांग  - त्वक,बीज

DOSE  - 3-6 gm     

विशिष्ट योग  - कुटजा-रिष्ट-अवलेह-सुरा