Home
syllabus of Dravyaguna
Dravyaguna Persons Address
Important Links
Research activity
BAMS syllabus 110 Detailed Drugs Alphabetical information
A 1-13
B 14-23
C 24-25
D 26-32,110
E,F 33-34
G 35-38
H,I 39-41
J 42-46
K 47-61
L 62-63
M 64-69
N,O 70-72
P,Q 73-79
R 80-81
S 82-94
T 95-99
U-100
V.101-107
Y.108-109
Table of 110 main drugs
128 Sub main drugs
WHOs Essential Drug List
Principles of general Pharmacology
plant extracts
Contact us

Medicinal plants (Dravyaguna)

128 Sub main drugs

SN P.N हिन्दी नाम प्रमुख कर्म FAMILY LATIN  NAME  पर्याय Eng. Name MORPH. Chem. compo. गुण रस विपाक वीर्य आमयिक प्रयोग प्रयोज्यांग DOSE विशिष्ट योग
1 115 अगस्त्य कासहर Leguminosae Sesbania grandiflora मुनिद्रुम,बंगसेन,वक्रपुष्प, . वृक्ष 30 फीट Tannin, Vit A C रूक्ष,लघु तिक्त कटु शीत चतुर्थिकज्वर,प्रतिश्याय,अपस्मारहर पंचांग 50-100 ml  
2 241 आकारकरभ प्रजास्थापन Compositae Anacyculs pyrethrum अकल्कक,अकरकरा Pellitory क्षुप Pyrethrin रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण प्रतिश्याय,शोथ,शुक्रस्तम्भक,मुखवैशद्यकर मूल 0.5 - 1gm  
3 205 अजमोदा शूलप्रशमन Umbelliferare Carum roxinurghianum खराश्वा,अजमोद   क्षुप 3 फीट Vol oil लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण आमवात,वृष्य,हृद्य,कफवातशूलहर फल 1-3 gm अजमोदादि चूर्ण-वटक
4 285 आम्र मूत्रसंग्रहणीय Anacardiaceae Mangifera indica रसाल,चूत,सहकार,पिकवल्लभ,मधुदूत,आम Mango   वृक्ष Vit A & C , Citric acid लघु,रूक्ष कषाय कटु शीत हृद्य,रुचिकारक,वृष्य,सारक,गुठली-प्रमेहघ्न फल,फलअस्थि,पत्र,त्वक~ 3-6 gm पुष्यानुग चूर्ण
5 351 अंकोल विषघ्न Alangiaceae Alangium salvifolium अंकोल,दीर्घकील,ताम्रफल,गुप्तस्नेह   वृक्ष 20फीट Alangine लघु,स्निग्ध,तीक्ष्ण,सर तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण कण्डू,भग्न,शीतपित्त,प्रमेहघ्न मूलत्वक 1-2 gm  
5 62b आम्रगन्धिहरिद्रा कुष्ठघ्न Zingiberaceae Curcuma amada कर्पुरा,आमाहल्दी Mango ginger क्षुप Curcumine,Vit. A रूक्ष,लघु तिक्त,कटु कटु उष्ण उच्चरक्तचाप,विबन्ध,शोथ,मूषक,सर्पविषहर कन्द    
6 343a अपराजिता रसायन Leguminosae Cletoria ternatea गिरीकर्णी,विष्णुक्रान्ता,आस्फोटा Winged-Leaved clitoria लता Starch, Tannin लघु,स्निग्ध कषाय,तिक्त कटु शीत मेध्य,कण्ठ्य,चक्षुष्य,स्मृतिकर,विषहर मूल 3-6 gm  
7 288 अश्वत्थ मूत्रसंग्रहणीय Moraceae Ficus religiosa पिप्पल,चलपत्र,बोधिद्रु,पीपल Sacred fig वृक्ष Tannin गुरु,रूक्ष कषाय,मधुर कटु शीत प्रमेह,व्रण,वातरक्त,शुक्रस्तभक त्वक,फल,शुंग,क्षीर 50-100 ml  
8 378 अस्थिश्रृंखला अस्थिसन्धानीय Vitaceae Cissus quadrangularis अस्थिसहारी,वज्रवल्ली,हङजोङ Edible stemmed vine लता VitC,K,Mn,Ca,Co3 लघु,रूक्ष मधुर मधुर उष्ण भग्नसंधानकर,अर्शहर, वृष्य, काण्ड 10-20ml  
9 195 आवर्तकी स्तम्भन Leguminosae Cassia auriculata चर्मरंगा,पीतपुष्पा, Tanner's cassia क्षुप 8 फीट Tannin लघु,रूक्ष कषाय,तिक्त कटु शीत कृमि,कुष्ठ,प्रमेहहर त्वक,पुष्प,बीज 3-6 gm  
10 194 बब्बूल स्तम्भन Mimosoideae Acacia arabica युग्मकण्ट,दृढरुहा,सुक्ष्मपत्रा,मालाफल,किंकर Babul वृक्ष 30 फीट Gum arabic गुरु,रूक्ष कषाय कटु शीत भग्न,वृष्य,प्रदर,फली-शुक्रस्तम्भक त्वक,फल,निर्यास 3-6 gm बब्बूलारिष्ट,लवंगादि वटी

11   बदर हॄद्य Rhamnaceae Zizyphus jujuba बेर   वृक्ष 20फीट   लघु,स्निग्ध मधुर,अम्ल मधुर शीत अर्श,अतिसार,मदात्य,तृषा,पित्तरक्तविकारहर फल 50 gm  
12 133 बकुल दन्तदाढर्यकर Sapotaceae Mimusops elengi मधुगन्ध,चिरपुष्प,स्थिरपुष्प . वृक्ष 50 फीट Tannin गुरु कषाय,कटु कटु शीत श्वेतकुष्ठ,कृमि,विष,दन्तरोगहर त्वक,पुष्प,फल 1-2 gm बकुलाद्य तैल
13 273 भूम्यामलकी मूत्रविरेचनीय Euphorbiaceae Phyllanthus urinaria भूधात्री,तामलकी,बहुफला,भूमि,आंवला,   क्षुप 1 फीट    लघु,रूक्ष तिक्त,कषाय,मधुर मधुर शीत तृषा,कास,कामला,हेपिटाइटिस विकारहर पंचांग 10-20 ml  
14 300 बिम्बी मूत्रसंग्रहणीय Cucurbitaceae Coccinia indica तुण्डीकेरी,तुण्डिका,कुन्दुरु   लता resin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त कटु  उष्ण लेखन,रुचिकारक,व्रणरोपण,प्रमेहहर पत्र,मूल 10-20 ml  
15 139a मातुलुंग(मधुर) रोचन Rutaceae Citrus medica बीजपुर,रुचक,बिजौरा Citron वृक्ष Citrol,Citrine लघु,स्निग्ध मधुर मधुर शीत रक्तपित्त,श्वास,कास,हिक्का,भ्रमहर फल 10-20 ml मातुलुंगादि योग, बीजपुराद्य घृत
15 139 मातुलुंग(अम्ल) रोचन Rutaceae Citrus medica बीजपुर,रुचक,बिजौरा Citron वृक्ष Citrol,Citrine तीक्ष्ण अम्ल अम्ल उष्ण कण्ठ,हृदय,जिह्वाविशोधन,अरुचिहर,तृषाहर फल 10-20 ml मातुलुंगादि योग, बीजपुराद्य घृत
16 101 बोल छेदन Burseraceae Commiphora myrrha गन्धरस,पिण्ड,हीराबोल Myrrh वृक्ष 10 फीट Vol oil Myrrhol रूक्ष,लघु तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण रक्तविकार,स्वेद,दाह,त्रिदोष,अपस्मारहर,गर्भाशयशुध्दिकर,मेध्य निर्यास 1/2-1 Gm  
17 206 चन्द्रशूर शूलप्रशमन Cruciferae Lepidium sativum चन्द्रिका,वासपुष्पा,पशुमेहनकारिका,चनसूर,असावलिया   क्षुप 1 फीट Estrogen,Cress oil, Glucotropaeolin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण (बीज) स्निग्ध,पिच्छिल½ कटु,तिक्त कटु उष्ण अतिसार,रक्तवातहर,दुग्ध-कद-बलवर्धक बीज 1-3 gm  
18 141 चांगेरी रोचन Oxiladaceae Oxalis corniculata अम्लपत्रिका,तिनपतिया Indian sorrel क्षुप Oxalic acid, k लघु,रूक्ष अम्ल,कषाय अम्ल उष्ण ग्रहणी,अर्श,कुष्ठ,अतिसारहर पंचांग 5-10 ml चांगेरीघृत
19 135 चव्य तॄप्तिघ्न Piperaceae Piper chaba चविका Java long pepper लता Piperine, Vol oil लघु,रूक्ष कटु कटु उष्ण शूल,आध्मान,वातकफ,वृक्क,कास,श्वास- रोगहर मूल,फल 1-2 gm पञ्चकोल चूर्ण
20 71 चक्रमर्द कुष्ठघ्न Caesalpiniodae Cassia tora दद्रुघ्न,एडगज,मेषलोचन,प्रपुनाण्ड Ring worm plant क्षुप Rhein,Aloe-emodin लघु,रूक्ष कटु कटु उष्ण कुष्ठ,कण्डू,विष,कृमि,स्थौल्यहर बीज,पत्र 1-3 Gm दद्रुघ्नी वटी

21 320 चम्पक दाहप्रशमन Magnoliaceae Michelia champaca चाम्पेय,चम्पा Golden champa वृक्ष Volatile oil, Tannin लघु,रूक्ष तिक्त,कटु,कषाय कटु शीत मूत्रकृच्छ्र,कृमि,रक्तविकार,वातरक्त,पित्तहर त्वक,पुष्प 3-6 Gm  
22 372 चिरबिल्व कर्शन Ulmaceae Holoptelea integrifolia करंजी,चिलबिल   वृक्ष fixed oil लघु,रूक्ष तिक्त,कषाय कटु उष्ण वमन,कृमि,कुष्ठ,अर्श,प्रमेहहर त्वक 50-100 ml  
23 365 चोपचीनी रक्तप्रसाधन Liliaceae Smilex china द्वीपान्तरवचा China root लता Cinchonin लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण रसायन,रक्तशोधक,बल्य,वाजीकर,आमवात,वातरक्तहर कन्द 3-6 gm चोपचीनी पाक-चूर्ण
24 207 धतूर शूलप्रशमन Solanaceae Datura metel उन्मत,कनक,मातुल,शिवप्रिय Thron apple क्षुप 4 फीट Atropine, Hyosymine,Scopolamine लघु,रूक्ष,व्यवायी,विकासी तिक्त,कटु कटु उष्ण मदकारी,अग्निवर्धक,श्वास,कास,जूयें,लीखों को हर पत्र,पुष्प,बीज 50-100 mg उन्मादगजांकुश, सूतशेखर, कनकासव
25   दर्भ मूत्रविरेचनीय Graminae Imperata cylindrica दीर्घपत्र,क्षुरपत्र   क्षुप   लघु,स्निग्ध मधुर,कषाय मधुर शीत त्रिदोषहर,मूत्रकृच्छ्र,अश्मरी,रक्तपित्त,रक्तप्रदरहर मूल 50-100 ml तृणपंचमूल क्वाथ
26 128 धन्वयास तॄष्णानिग्रहण Zygophyllaceae Fagonia cretica दुरालभा,समुद्रान्ता,दुस्पर्शा,कच्छुरा,गान्धारी,अनन्ता Khorasan thorn क्षुप 3 फीट . लघु,स्निग्ध कषाय,तिक्त,मधुर,कटु मधुर शीत भेदन,कामला,शोथ,तमकश्वास,कृमिहर पंचांग 5-10 gm दुरालभादि क्वाथ
27 313 द्रोणपुष्पी विषमज्वरघ्न Labiatae Leucas cephalotes फलेपुष्पा,गूमा   क्षुप oil गुरु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण आमवात,सन्धिवात,वातरक्त,उदरविकार,विबन्धहर पंचांग 10-20 ml  
28 22 गन्धप्रसारणी वेदनास्थापन Rubiaceae Paederia foetida पसरन . लता Methyl mercaptan गुरु तिक्त कटु उष्ण आमवात,सन्धिवात,वातरक्त,उदरविकार,विबन्धहर मूल,पत्र 100 ml प्रसारिणी-तैल-लेह
29   गार्जर ग्राही Umbelliferare Daucus carota गृञ्जन,नारंगवर्णक Carot क्षुप Protien,Vit-A,B,D,C,Fe लघु,स्निग्ध मधुर मधुर उष्ण दीपन,संग्राही,रक्तपित्त,अर्श,ग्रहणीहर,चक्षुष्य कन्द    
30 99 गॊजिह्वा छेदन Boraginaceae Onosma bracteatum खरपत्रा,दर्वीपत्रा,गाजवां . क्षुप 15 फीट Ca,k,Na,Fe लघु,स्निग्ध मधुर,तिक्त मधुर शीत कफपित्तहर,कास,प्रमेह,व्रण,ज्वरहर पत्र,पुष्प  3-6 gm गोजिह्वादि क्वाथ

31 283 गोरक्षगंजा अश्मरी भेदन Amaranthaceae Aerva lanata गोरखगांजा,ठिकरीतोङ,पाषाङ्भेद   क्षुप   लघु,तीक्ष्ण तिक्त,कषाय कटु उष्ण स्नेहन,मूत्रजनन,अशमरीघ्न,कृमिघ्न,कासहर मूल 50-100 ml  
32 347 गुंजा उपविष Papilionatae Abrus precatorius रक्तिका,काकणन्ती,रत्ती,घुंघची Indian liquorice root लता Abrin,Glycyrrhizin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त,कषाय कटु उष्ण कृमि,व्रण,कुष्ठ,इन्द्रलुप्तहर,गर्भरोधक मूल,पत्र,बीज 60-180 ml seed,1-3gm root गुन्जाभद्रचूर्ण
33 88 हिंस्रा शोथहर Capparidaceae Capparis sepiaria गृधनखी,कन्थारी . क्षुप Carbohydrate रूक्ष,लघु कटु,तिक्त कटु उष्ण शोफ़हर,दीपन,रोचन,रक्तग्रन्थि-रुजाहर पत्र,मूल 50-100 ml  
34 77 ह्रतपत्री हॄद्य Scrophulariaceae Digitalis purpurea तिलपुष्पी Digitalis क्षुप 5 फीट Digitoxin,Gitoxin,Gitalin लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण हृद्यशोथहर,हृदय की अनियमितता, हृद्यकार्यवरोध पत्र 100 mg  
35 180 इन्द्रवारूणी तीक्ष्णविरेचन Cucurbitaceae Citrullus colocynthis गवाक्षी,चित्र Bitter apple लता Colocynthine, A-elaterin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त कटु उष्ण कामला,गुल्म,ग्रन्थि,प्रमेह,उदररोग,विषहर फल,मूल 125-250 mg नारायण चूर्ण
36 211 इंगुदी कॄमिघ्न Simaroubiaceae Balanites aegyptiaca तापसद्रुम,अंगारवृक्ष,हिंगोट   वृक्ष 25 फीट Saponin लघु,स्निग्ध तिक्त,कटु कटु उष्ण कुष्ठ,व्रण,विष,श्वित्र,शूलहर त्वक,फल,बीज,तैल,पत्र 3-6 gm  
37   इरिमेद कुष्ठघ्न Leguminosae Acacia farnesiana रक्तसार,दन्तधावन,बालपत्र,कण्टकी,विट्खदिर Cutch tree वृक्ष Catechin, tannin लघु,रूक्ष तिक्त,कषाय कटु शीत  कुष्ठ,व्रण,विष,मुखदन्तरोगहर त्वक,सार 1-3 Gm खदिरादि-वटी-चूर्ण-रिष्ट-क्वाथ
38 249` ईश्वरी गर्भशय संकोचक Aristolochiaceae Aristolochia indiaca नाकुली Indian birthworth लता Aristolochin लघु,रूक्ष तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण सर्पविषहर,अनार्तव,कष्टार्तव,विबन्धहर मूल,पत्र 1-3 gm  
39 248 जपा गर्भरोधक Malvaceae Hibiscus rosa-sinensis औण्ड्रपुष्प,गुङहल,जपा Chinese hibiscus गुल्म Shoe flower लघु,रूक्ष कषाय,तिक्त कटु उष्ण ग्राही,केश्य,प्रदर,प्रमेहहर पुष्प 5-10 gm  
40 67 जाति कुष्ठघ्न Oleaceae Jasminum offcinale चंतिका,सुमना,चमेली Jasmine गुल्म Salicylic acid, Vol.Oil लघु,स्निग्ध,मृदु तिक्त,कषाय कटु उष्ण मुखपाक,व्रणरोपण,रक्तविकार,विषहर पत्र,मूल,पुष्प   जात्यादि-तैल-चूर्ण-घृत

41 177 जयपाल तीक्ष्णविरेचन Euphorbiaceae Croton tiglium दन्तबीज,जमालगोटा,द्रवन्ती Purging croton वृक्ष Oil  गुरु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण विरेचक,जलोदर,कफवातहर,१बूंद से २५ दस्त बीज,पत्र 25-50 mg ईच्छाभेदी,जलोदरारि,ज्वरमुरारि
42 335 जीवन्ती जीवनीय Asclepidaceae Leptadenia reticulata शाकश्रेष्ठ,डोडीशाक   गुल्मवत क्षुप Steride लघु,स्निग्ध मधुर मधुर शीत त्रिदोषनाशक,रसायन,चक्षुष्य,ग्राही मूल 3-6 Gm जीवन्त्याद्य घृत-तैल
43   कदली दाहप्रशमन Musaceae Musa sapientum कदली,वारणा,मोचा,अम्बुसारा,अंशुमतीफला Banana वृक्ष 20फीट K,Sugar,Vit-C,B गुरु,शीत  मधुर मधुर शीत  विष्टम्भक,बृंहण,तृषा,दाह,रक्तविकारहर फल    
44 14 कदम्ब वेदनास्थापन Rubiaceae Anthocephalus indicus हलिप्रिय,नीप,वृतपुष्पक . वृक्ष Cinchotannic acid रूक्ष तिक्त,कषाय कटु शीत  वातविष्टम्भक,कफ,दुग्धवर्धक त्वक,फल 3-6 gm  
45   कैडर्य दीपन Rutaceae Murraya koenigii मीठा नीम   वृक्ष 20फीट   लघु,रूक्ष कटु,तिक्त कटु उष्ण दीपन,पाचन,वातनाशक पत्र,मूल 1-3 Gm  
46 216 कामला कॄमिघ्न Euphorbiaceae Mallotus philippinesis कर्कश,रक्तांग,रेचन,कबीला,कम्पिलक Kamala tree वृक्ष 30 फीट Rottlerin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण रेचक,कृमि,उदररोग,प्रमेह,आनाह,विष,अश्मरीहर फलरज 1-3 gm क्रिमिघातनी वटी
47 274 कंकोल मूत्रविरेचनीय Piperaceae Piper cubeba गन्ध,मरिच,कबाबचीनी Cubeb / tailed pepper लता Cubebic acid, 13% Valatile oil लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण हृद्य,रुचिकर,मुखदौर्गन्ध्यहर,अन्धताहर फल 1-3 gm  
48 224 काकमाची यकॄत्य Solanaceae Solanum nigrum मकोय Black night shade क्षुप 2 फीट Solanigrine लघु,स्निग्ध तिक्त कटु अनुष्ण त्रिदोषनाशक,स्वर्य,यकृत्य,शोथहर,रसायन पंचांग,फल 1-3 gm अर्क मकोय
49 55 करंज कण्डूघ्न Leguminosae Pongamia pinnata नक्तमाल,गुच्छ्पुष्प,घृतपुर,स्निग्धपत्र Indian beech वृक्ष Pongamia oil लघु,तीक्ष्ण तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण प्रेमह,अर्श,कण्डू,व्रण,आमवातहर त्वक,पत्र,बीज 1-3 Gm करञ्जादि-तैल-चूर्ण-घृत
50 220 करीर अर्शोघ्न Capparidaceae Capparis decidua अपत्र,ग्रन्थिल,मरूभूरुह,करील,केर   गुल्म 6 फीट Glucocaparin लघु,रूक्ष कटु,तिक्त कटु उष्ण भेदन,अर्श,आम,विष,शोथ,व्रणहर मूलत्वक 1-3 Gm  

51 252 कार्पास गर्भशय संकोचक Malvaceae Gossypium herbaccum तुण्डिकेरी,समुद्रान्ता,कपास Cotton plant क्षुप Gossipol लघु,तीक्ष्ण(मूलत्वक) स्निग्ध(बीज) कटु,कषाय (मूलत्वक) मधुर(बीज) कटु(मूलत्वक) मधुर (बीज) कोष्ण   मूल,त्वक,पुष्प,बीज 1-3 gm  
52 80 करवीर हॄद्य Apocynaceae Nerium indicum अश्वमारक Indian oleander गुल्म 10 फीट Neriodorin,Oleandrin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण   मूल,मूल त्वक 30-125 mg करवीर-तैल-योग
53 298 कारवेल्लक मूत्रसंग्रहणीय Cucurbitaceae Momordia charantia करेला Bitter gourd लता Ascorbic acid लघु,रूक्ष तिक्त,कटु कटु  उष्ण   पंचांग,फलत्वक 10-20 ml  
54 270 काश मूत्रविरेचनीय Graminae Saccharum spontaneum श्वेतचामर,कास Tratch grass क्षुप 8-10 फीट   लघु,स्निग्ध मधुर,कषाय मधुर शीत   मूल 50-100 ml तृणपंचमूल क्वाथ
55 227 कासनी यकॄत्य Compositae Chichorium intybus चिकोरी Chikory क्षुप 3 फीट Chichorin लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण   पत्र,मूल,बीज 3-6 Gm अर्क कासनी
56 37 कतक चक्षुष्य Loganiaceae Strychos potatorum पयःप्रसादनी Clearing Nut वृक्ष Brusine लघु,विशद मधुर,कषाय,तिक्त मधुर शीत   बीज 1-3 Gm  
57 240 कट्फल शुक्रशोधन Myricaceae Myrica esculenta महावल्कल,कायफल Box myrtle वृक्ष Myricitirine लघु,तीक्ष्ण कषाय,तिक्त,कटु कटु उष्ण   त्वक 3-5 gm कट्फलादि क्वाथ
58 369 खर्जूर बृंहण Palmae Phoenix sylvestris खजूर Date वृक्ष Carbohydrate,fat,ca,Vit B स्निग्ध,गुरु मधुर मधुर शीत   फल    
59 215 कीटमारी कॄमिघ्न Aristolochiaceae Aristolochia bracteata धूमपत्रा Bracteated birthwort क्षुप 2 फीट Aristolochic acid लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त कटु उष्ण   पत्र,पुष्प 1-3 gm  
60 155 कोशातकी वमन Cucurbitaceae Luffa acutangula कॄतवेधन,जालिनी,मृदंगफल,राजिमफला Ridged Gourd लता Fixed oil लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त कटु उष्ण   फल,पत्र,मूल 10-20 ml ६० योग च०क० ६

61 235 कोकिलाक्ष वॄष्य Acanthaceae Asteracantha longifolia इक्षुरक,तालमखाना   क्षुप Albunoides गुरु,स्निग्ध,पिच्छिल मधुर मधुर शीत   मूल,बीज,पंचांग 1-2 gm पौष्टिक चूर्ण
62 244 कुमुद प्रजास्थापन Nymphaeaceae Nymphaea nouchali उत्पल,नीलोत्पल Indian red water lily जलीय क्षुप carbohydrede 77% लघु,स्निग्ध,पिच्छिल कषाय,मधुर,तिक्त  मधुर शीत   पंचांग 10-20 ml  
63 269 कुश मूत्रविरेचनीय Graminae Demostachya bipiinnata यज्ञभूषन,सूच्यग्र   क्षुप   लघु,स्निग्ध मधुर,कषाय मधुर शीत   मूल 50-100 ml तृणपंचमूल क्वाथ
64 338 लज्जालु सन्धानीय Mimosoideae Mimosa pudica नमस्कारी,शमीपत्रा,खदिरका,समंगा,रक्तपादी,लजालु,छुईमुई Sensitive plant क्षुप Mimosine लघु,रूक्ष कषाय,तिक्त कटु शीत   पंचांग,मूल 10-20 ml  
65 253 लांगली गर्भशय संकोचक Liliaceae gloriosa superba  कलिहारी,अग्निशिखा,गर्भनुत Malabar Glory Lily लता Clochicine,Glorisosine लघु,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण   कन्द 250-500mg  
66 312 लताकरञ्ज विषमज्वरघ्न Caesalpiniodae Caesalpinia crista कण्टकीकरंज,करञ्जी,कण्टकरेज Fever nut लता Bonducine in seeds लघु,रूक्ष तिक्त,कषाय कटु उष्ण   बीज 1-3 gm विषमज्वरघ्नी वटी
67 131 लताकस्तूरी मुखवैशद्यकर Malvaceae Hibiscus abelmoschus लताकस्तूरी Musk Seed क्षुप Ambrettolide लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त,मधुर,कटु कटु शीत   बीज 1-3 Gm  
68 68 मदयन्तिका कुष्ठघ्न Lythraceae Lawsonia inermis मेहंदी Heena गुल्म Lowsone, tannin लघु,रूक्ष तिक्त,कषाय कटु शीत    पत्र,बीज,पुष्प 1-3 gm मदयन्तिका चूर्ण
69 219 महानिम्ब अर्शोघ्न Meliaceae Melia azedarach रम्यक,द्रेक,बकायन persoan lilac वृक्ष 40 फीट Margosin, perisin लघु,रूक्ष तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण   मूल,त्वक,फलअस्थि 1-3 Gm अर्शोघ्नी वटी
70 1 मण्डूकपर्णी मेध्य Umbelliferare Centella asitica माण्डूकी,सरस्वती,ब्राह्मी . वर्षायु क्षुप Hydrocotyline लघु तिक्त मधुर शीत    पंचांग 10-20 ml सारस्वतारिष्ट

71 337 माषपर्णी जीवनीय Papilionatae Teramnus labialis महासहा,मषवन,वन उङद   लता   लघु,स्निग्ध मधुर,तिक्त मधुर शीत   पंचांग 50-100 ml  
72 199 मायाफल स्तम्भन Fagaceae Quercus infectoria मायुक,मज्जफल,माजूफल Gall oak/ Magic Nut वृक्ष 15 फीट Gallo tannic acid लघु,रूक्ष कषाय कटु शीत   कीटगृह 1-3 gm वज्रदन्तमंजन,मायाफलादि मलहर
73 376 मेथिका अंगमर्द प्रशमन Papilionatae Trigonella foenum-graecum मेथी,पीतबीज Fenugreek क्षुप 2 फीट Protine,Ca,K,Na,Fe लघु,स्निग्ध कटु कटु उष्ण   बीज 1-3 Gm मेथीमोदक
74 41 मेषश्रॄंगी मधुर रस नाशक Asclepidaceae Gymnema sylvestre मधुनाशनी,गुङमार . लता Gymnemic acid लघु,रूक्ष कषाय,तिक्त कटु उष्ण   पत्र,मूल 3-6 Gm  
75 336 मुद्गपर्णी जीवनीय Papilionatae Phaseolus trilobus क्षुद्रसहा,काकमुद्गा,मूंगवन,वनमुद्ग   प्रसरी क्षुप   लघु,रूक्ष मधुर मधुर शीत   पंचांग 50-100 ml  
76   मूलक अश्मरीहर Cruciferae Raphanus sativus शालामर्कट,मरुसंभव,चाणक्यमूलक Radish क्षुप Arsenic लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण   कन्द   मूलकक्षार
77 345 नागबला रसायन Tiliaceae Grewia hirsuta गुङशर्करा,गुलशकरी,गुङखण्डी   गुल्म   गुरु,स्निग्ध,पिच्छिल मधुर,कषाय मधुर शीत   मूल 3-6 gm नागबला रसायन
78 263 नल स्तन्यजनन Graminae Arundo donax पोटगल,शून्यमध्य,धमन,नरकट Great Reed क्षुप Donaxine लघु,स्निग्ध, मधुर,कषाय,तिक्त मधुर शीत   मूल 50-100 ml तृणपचमूल क्वाथ
79 45 नारिकेल केश्य Palmae Cocus nucifera दृढफल,लांगली,कूर्चशीर्षक Coconut palm वृक्ष 60 फीट Fat, Vit. A-B गुरु,स्निग्ध मधुर मधुर शीत   फल,पुष्प,तैल,मूल,क्षार 10-20 gm नारिकेल खण्ड-लवण
80 48 नीली केश्य Leguminosae Indigofera tinctoria शारदी,नीलपुष्पा,एंजनी,नीलिनी Indigo क्षुप Indigotine लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण   पंचांग 50-100 ml नीलिनी-तैल-चूर्ण

81 15 पद्मक वेदनास्थापन Rosaceae Prunus cerasoidus पद्मकाष्ठ Bird cherry वृक्ष 60 फीट Sakuranetine लघु कषाय,तिक्त कटु शीत    त्वक,बीज मज्जा 1-3gm  
82   परुषक बृंहण Tiliaceae Grewia asiatica अल्पास्थि,परुष,फालसा Phalasa वृक्ष Citric acid,Vit-C लघु,स्निग्ध मधुर,अम्ल,कषाय मधुर शीत   फल 20 gm  
83 19 पारसीक यवानी वेदनास्थापन Solanaceae Hyoscyomus niger यावनी,तुरुष्का,मदकारिणी Henbane क्षुप Hyoscine, Atropine रूक्ष तिक्त,कटु कटु उष्ण   पत्र,पुष्पबीज 1 gm पारसीयादि चूर्ण
84 228 पारीजात यकॄत्य Oleaceae Nyctnthes arbortristis हारसिंगार,शेफालिका,प्राजक्त,खरपत्रक,नालकुंकुम Night Jasmine वृक्ष 15 फीट Nyctanthine लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण   पत्र,त्वक 1-3 Gm  
85 296 पारसपीपल मूत्रसंग्रहणीय Malvaceae Thespesia populnea पार्श्वपिप्पल,गर्दभाण्ड,कपीतन Portia tree वृक्ष Tannin लघु,रूक्ष कषाय कटु शीत   त्वक 50-100 ml  
86 356 पर्णबीज रक्तस्तम्भन Crassulaceae Bryophyllum pinnatum जख्मेहयात   क्षुप Citric acid लघु,रूक्ष कषाय,अम्ल मधुर शीत   पत्र 10-20 ml  
87 189 पर्णयवानी ग्राही Labiatae Coleus amboinicus पता अजवायान Country borage क्षुप 3 फीट Carvacrol लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण   पत्र 5-10 ml  
88 129 पर्पट तॄष्णानिग्रहण Fumariaceae Fumaria vaillantii वरतिक्त,रेणु,सूक्ष्मपत्र,पित्तपापङा . क्षुप Pentatriacontane लघु तिक्त कटु शीत   पंचांग 3-6 Gm पर्पटादि क्वाथ
89 350 पातालगुरुङी विषघ्न Menispermaceae Cocculus hirsutus महामूल,जलजमनी,छिलहिण्ट   लता Mucilage लघु,स्निग्ध,पिच्छिल तिक्त कटु उष्ण   मूल,पत्र  10-20 ml  
90 266 पाठा स्तन्यशोधन Menispermaceae Cissampeloes pareira अम्बष्ठा,वरतिक्ता,अविद्धकर्णी,पीलूफला   लता Pelosine,Beberine लघु,तीक्ष्ण तिक्त कटु  उष्ण   मूल 1-3 gm षडधरण योग

91 262 पत्रांग आर्तवसंग्रहणीय Caesalpiniodae Caesalpinia Sappan पतंग,पट्टरंजक,कुचन्दन Sappan वृक्ष Brazilin, Tannin रूक्ष कषाय,तिक्त,मधुर कटु शीत   सार 50-100 ml पत्रांगासव
92 185 पीलू विरेचनोपग Salvadoraceae Salvadora persica गुङफला,स्रंसी,झाल Tooth brush tree वृक्ष 15 फीट Salvadorine , Tri methylamine लघु,स्निग्ध,तीक्ष्ण तिक्त,मधुर कटु उष्ण   फल,बीज,पत्र,मूलत्वक~ 1-3 Gm पीलु तैल
93 289 प्लक्ष मूत्रसंग्रहणीय Moraceae Ficus lecor पर्कटी,पाकङ   वृक्ष Tannin गुरु,रूक्ष कषाय कटु शीत   त्वक 50-100 ml  
94 74 प्रियाल उदर्दप्रशमन Anacardiaceae Buchanania lanzan खरस्कन्ध,बहुलस्कन्ध,तापेष्ट,चिरौंजी . वृक्ष 50 फीट Tannin स्निग्ध,गुरु,सर मधुर मधुर शीत   त्वक,बीज मज्जा 50-100 ml  
95 375 पृश्निपर्णी अंगमर्द प्रशमन Papilionatae Uriaria picta पृथकपर्णी,अंघ्रिपर्णी,धावनी,गुहा,श्रृगालविन्ना,चित्रपर्णी   क्षुप 4 फीट   लघु,स्निग्ध मधुर,तिक्त मधुर उष्ण   मूल 50-100 ml दशमूलारिष्ट
96 352 प्रियंगु रक्तस्तम्भन Verbaenaceae Callicarpa macrophylla फलिनी,कान्ता,गन्धफली,आंगनप्रिया   क्षुप 6 फीट vol oil गुरु,रूक्ष तिक्त,कषाय,मधुर कटु शीत   पुष्प 3-6 gm प्रियंग्वादि तैल
97 339 पुग विकासी Palmae Areca catechu क्रमुक,गुवाक,सुपारी Betel nut वृक्ष Arecaidine, Catechine गुरु,रूक्ष कषाय,मधुर कटु शीत   फल 1-3 gm सुपारीपाक,पूगखण्ड
98 161 पूतिहा वातानुलोमन Labiatae Mentha spicata रोचनी,पोदिनक Garden mint क्षुप Vol oil लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण   पत्र,तैल 5-10 ml अर्क पोदीना
99 247 पुत्रजीवक प्रजास्थापन Euphorbiaceae Putaanjiva roxburghii गर्भकर,गर्भद,जियापोता   वृक्ष Menital गुरु,पिच्छिल मधुर,कटु मधुर शीत   बीज 3-6 gm  
100 118 पुष्करमूल श्वासहर Compositae Inula recemosa पद्मपत्र,कुष्ठ्भेद . क्षुप 5 फीट inulin, Alantolacton लघु,तीक्ष्ण तिक्त,कटु कटु उष्ण   मूल 1 gm पुष्करमूलादि चूर्ण

101 49 राजिका विदाही Cruciferae Brassica juncea आसुरी,तीक्ष्णगन्धा Indian mustard क्षुप Fixed oil तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण   बीज,तैल 1-2 gm  
101 58 सर्षप कण्डूघ्न Cruciferae Brassica campestris कटुस्नेह,तन्तुभ,सरसों Mustard क्षुप Fixed oil,Sinalbin तीक्ष्ण,रूक्ष(शाक)स्निग्ध(बीज) कटु,तिक्त कटु उष्ण   बीज,तैल 2-4 Gm सर्षपादि लेप
102 229 रोहीतक प्लीह्य Bignoniaceae Tecoma undulata दाङिमपुष्प,प्लीहघ्न   वृक्ष 15 फीट Tecomin लघु,रूक्ष तिक्त कटु शीत   त्वक 1-3 Gm रोहितक-चूर्ण-घृत-लौह
103 290 शाल मूत्रसंग्रहणीय Dipterocarpeae Shorea robusta सालसार,धूपवृक्ष,राल,सर्जरस,यक्षधूप,साल,साखू Sal tree वृक्ष Tannin रूक्ष कषाय कटु शीत   त्वक,निर्यास 1-3 Gm सालसरादि क्वाथ,सर्जरसादि मलहर,अतस्यादि लेप
104 299 सप्तचक्रा मूत्रसंग्रहणीय Hippocarateaceae Salacia chinensis स्वर्णमूल,सप्तरंगी,   लतागुल्म Daiketon, लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कषाय,तिक्त कटु  उष्ण   मूल 50-100 ml  
105 124 सरल श्लेष्मपूतिहर Pinaceae Pinus roxburghii सुरभिदारुक,गन्धबिरोजा,चीङ Chir pine वृक्ष 125 फीट Turpentine oil लघु,तीक्ष्ण,स्निग्ध कटु,तिक्त,मधुर मधुर शीत   काष्ठ,निर्यास,तैल 1-3 gm शट्यादि चूर्ण-क्वाथ
106 291 सर्ज मूत्रसंग्रहणीय Dipterocarpeae Vateria indica सर्ज,कहरुवा   वृक्ष seed oil 49% स्निग्ध कषाय,तिक्त कटु शीत   त्वक,निर्यास 1-3 Gm  
107   सतप                              
108 374 शालपर्णी अंगमर्द प्रशमन Leguminosae Desmodium gangeticum विदारीगन्धा,अंशुमती,सरिवन   क्षुप 4 फीट Resin गुरु,स्निग्ध मधुर,तिक्त मधुर उष्ण   पंचांग 50-100 ml शालपर्ण्यादि क्वाथ,दशमूलारिष्ट
109 116 शटी श्वासहर Zingiberaceae Hedychium spicatum गन्धमूल,पलाशी,षडग्रन्था,कपूरकचरी Spiked ginger क्षुप 3 फीट Vol oil लघु,तीक्ष्ण कटु,तिक्त,कषाय कटु उष्ण   कन्द 1-3 Gm  
110 230 शरपुंखा प्लीह्य Leguminosae Tephrosia purpurea प्लीहशत्रु,नीलवृक्षाकृति Wild indigo/ purple tephrosia क्षुप 2 फीट N,pottasium लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण तिक्त,कषाय कटु उष्ण   मूल,पंचांग क्षार 1-3 Gm  

111 367 शिंशपा रक्तप्रसाधन Papilionatae Dalbergia Sissoo कृष्णसारा,शीशम Sissoo वृक्ष Fixed oil लघु,रूक्ष कषाय,कटु,तिक्त कटु उष्ण   पत्र,सार,त्वक,मूल 3-6 gm  
112 178 स्नूही तीक्ष्णविरेचन Euphorbiaceae Euphorbia nerifolia गुडा,सुधा,समन्तदुग्धा,वज्री,सेहुण्ड,निस्त्रिशपत्र,थूहर Common milk hedge गुल्म Euphorbon लघु,तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण   क्षीर,मूल,काण्ड,पत्र 0.5-1gm वज्रक्षार,स्नूह्यादि वर्ति-तैल
113 246 श्रॄंगाटक प्रजास्थापन Trapaceae Trapa natans जलफल,पानीयफल,त्रिकोणफल,सिंघाङा Water chestnut जलीय क्षुप carbo,Vitamines,Minerals गुरु,रूक्ष मधुर,कषाय मधुर शीत   कन्द 5-10 gm  
114 221 सूरण अर्शोघ्न Araceae Amophophallus ओल,कण्डूल,अर्शाघ्न,कन्दनायक,जमीकन्द   क्षुप 3 फीट Ca oxilate लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,कषाय कटु उष्ण   कन्द 3-6 Gm सुरण मोदक
115 175 स्वर्णक्षीरी सुखविरेचन Papaveraceae Argemone mexicana कांचनक्षीरी,पीतदुग्धा,कटुपर्णी,सत्यानाशी Mexican Poppy क्षुप Berberine, Protopine लघु,रूक्ष तिक्त कटु उष्ण   मूल,बीज,क्षीर,तैल 5-10 drop  
116 23 तगर वेदनास्थापन Valerianaceae Valerina wallachii तगरनल,वक्रकुटिल,नहुष Indian valerian क्षुप Valrianic acid लघु,स्निग्ध तिक्त,कटु,कषाय कटु उष्ण   मूल 1-3 Gm भूतापस्पारनाशनम
117 50 तिलपर्णी विदाही Capparidaceae Gynandropsis gynandra पीतपुष्पा,उग्रगन्धा,पूतिगन्धा,हुलहुल dog mustard क्षुप Cleomine तीक्ष्ण कटु कटु उष्ण   पंचांग 1-2 gm  
118 233 तालमूली वॄष्य Amaryllidaceae Curculigo orchioides काली मूसली,तालपत्री   क्षुप Starch, Tannin गुरु,स्निग्ध,पिच्छिल मधुर,तिक्त मधुर उष्ण   कन्द 3-6 Gm  
119 81 तरुणी हॄद्य Rosaceae Rosa centifolia कर्णिका,शतपत्री,चारुकुशरा,गन्धाढ़्या Rose क्षुप 5 फीट Oleum rosi लघु,स्निग्ध तिक्त,कषाय,मधुर मधुर शीत   पुष्प 3-6 Gm तरुणीकुसमाकर, अर्क गुलाब
120 334 तवक्षीर बल्य Zingiberaceae Curcuma angustifolia तवक्क्षीरी,तेखुर,आरारोट east indian arrowroot / Curcuma starch क्षुप Starch  लघु,स्निग्ध मधुर मधुर शीत   कन्द 10 gm  

121 65 तुवरक कुष्ठघ्न Flacourtiaceae Hydinocarpus laurifolia कटुकपित्थ,कुष्ठवैरी,चालमोगरा . वृक्ष Hydnocarpic acid I.P. तीक्ष्ण,स्निग्ध कटु,तिक्त कटु उष्ण   बीज,तैल 1-3 Gm तुवरकादि तैल
122 250 उपकुंचिका गर्भशय संकोचक Ranunculaceae Nigella sativa कालाजाजी,कलौंजी,मंगरैला, Samll fennel क्षुप Nigellin लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण कटु,तिक्त कटु उष्ण   बीज 1-3 gm  
123 287 उदुम्बर मूत्रसंग्रहणीय Moraceae Ficus glomerata जन्तुफल,यज्ञांग,हेमदुग्धक,गूलर Cluster fig वृक्ष Tannin गुरु,रूक्ष कषाय कटु शीत   फल,क्षीर,पत्र,त्वक~ 3-6 gm उदुम्बरसार
124 258 वंश आर्तवजनन Graminae Bambusa arudinacea वेणु,त्वकसार,तृण्ध्वज,शतपर्वा,यवफल,बांस Thorny bamboo वृक्ष Silica,k,Na,Al  रूक्ष,लघु,तीक्ष्ण मधुर,कषाय मधुर शीत   मूल,पत्र,फल,वंशलोचन 1-3 Gm सितोपलादि चुर्ण,तालिसादि चूर्ण
125 286 वट मूत्रसंग्रहणीय Moraceae Ficus bangalensis न्यग्रोध,बहुपाद,बङ Banyan वृक्ष Tannin गुरु,रूक्ष कषाय कटु शीत   फल,क्षीर,प्ररोह,पत्र,त्वक~ 3-6 gm न्योग्राधादि-चूर्ण-घृत
126 333 वाराही बल्य Dioscoreaceae Dioscorea bulbifera गेंठी,कुकरकन्द,वराहीकन्द,   लता carbohydrate 75% लघु,स्निग्ध कटु,तिक्त,मधुर कटु उष्ण   कन्द 3-6 Gm  
127 344 वृद्धदारूक रसायन Convolvulaceace Argyreia speciosa घावपत्ता,समुद्रशोष,विधारा   लता Resin लघु,स्निग्ध कटु,तिक्त,कषाय मधुर उष्ण   मूल 3-6 gm वृद्धदारुकसम चूर्ण
128 136 वॄक्षाम्ल रोचन Guttiferae Garcinia indica वृक्षाम्ल Kokam butter tree वृक्ष Kokum butter oil लघु,रूक्ष अम्ल अम्ल उष्ण   तैल,फल,मूलत्वक 3-6 Gm