Home
syllabus of Dravyaguna
Dravyaguna Persons Address
Important Links
Research activity
BAMS syllabus 110 Detailed Drugs Alphabetical information
A 1-13
B 14-23
C 24-25
D 26-32,110
E,F 33-34
G 35-38
H,I 39-41
J 42-46
K 47-61
L 62-63
M 64-69
N,O 70-72
P,Q 73-79
R 80-81
S 82-94
T 95-99
U-100
V.101-107
Y.108-109
Table of 110 main drugs
128 Sub main drugs
WHOs Essential Drug List
Principles of general Pharmacology
plant extracts
Contact us

Medicinal plants (Dravyaguna)

A 1-13

SN हिन्दी नाम 
 1 अहिफ़ेन   
 2   अग्निमन्थ   
 3 अगरु     
 4   आमलकी      
 5  अपामार्ग 
 6   आरग्वध
 7 आर्द्रक/शुण्ठी  
 8 अर्जुन 
 9   अर्क 
10  अश्वगन्धा 
11  अश्वगोल 
12   अशोक
13  अतिविषा

1.click slide show of Papaver somniferum

1. अहिफ़ेन  (मदकारी)

FAMILY  Papaveraceae 

LATIN  NAME  Papaver somniferum 

पर्याय  - आफ़ूफ,

Eng. Name  ओपियम Opium 

MORPH  क्षुप 

Chem. Compo -  Morhhine,Codeine 

गुण             - लघु,रूक्ष,सुक्ष्म,व्यवायी,विकासी 

रस  - तिक्त,कषाय 

विपाक  - कटु 

वीर्य  - उष्ण 

आमयिक प्रयोग-  कासहर,धातुशोषक,स्तंभन,पुरुषत्वनाशक

प्रयोज्यांग  - निर्यास 

DOSE  -  30-125 mg 

विशिष्ट योग  - कपूररस,अहिफेनासव


2.click photo of Premna mucronata

2. अग्निमन्थ (शोथहर)   

FAMILY  Verbaenaceae  

LATIN  NAME  Premna mucronata  

पर्याय            - जय,श्रीपर्ण,गणिकारिका,वातघ्नी,

MORPH  वृक्ष 25 फीट  

गुण  - रूक्ष,लघु  

रस  - तिक्त,कटु,कषाय,मधुर  

विपाक  - कटु  

वीर्य  - उष्ण 

आमयिक प्रयोग-मंदाग्नि,शोथ,पाण्डु, रसायन,आमवत,प्रमेह 

प्रयोज्यांग  - पत्र,मूल त्वक

DOSE  -  1-3 gm

विशिष्ट योग  - दशमूलारिष्ट

3.Click slide show of Aquilaria agallocha

3. अगरु  (शीतप्रशमन)

FAMILY  Thymelaeaceae  

LATIN  NAME  Aquilaria agallocha  

पर्याय  - लोह,कृमिज,कृमिजग्ध,अगर

Eng. Name  Aloe/ eagle wood

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo Sesquiterpene  

गुण    - लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण

रस  - कटु,तिक्त  

विपाक  - कटु 

वीर्य  - उष्ण 

आमयिक प्रयोग- त्वच्य,कर्णनेत्ररोगहर,    

               कफ़हर,वातरक्त,आमवात,श्वास,वाजिकारक प्रयोज्यांग  - निर्यास 

DOSE  -  1-3 gm  

विशिष्ट योग  - अगुर्वादि तैल

4.Click slide show of Emblica officinalis

4. आमलकी (रसायन)

FAMILY  Euphorbiaceae

LATIN  NAME  Emblica officinalis  

पर्याय  - धात्री

Eng. Name  Emblic myrobalan  

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo -  Vit C high, galic acid, Ca  

गुण    -गुरु,रूक्ष,शीत

रस  - पंचरस लवणवर्जित अम्लप्रधान  

विपाक  - मधुर  

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग-  रक्तपित,प्रमेह,वृष्य,रसायन,त्रिदोषहर,विबन्धहर 

प्रयोज्यांग  - फल  

DOSE  -  3-6 gm  

विशिष्ट योग      - च्यवन्प्राश,ब्रह्मरसायन,धात्रीलौह

5.Click slide show of Achyranthes aspera

5. अपामार्ग (यकॄत्य)

FAMILY  Amaranthaceae

LATIN  NAME  Achyranthes aspera  

पर्याय  - शिखरी,अधशल्य,मयूरक, खरमंजरी,प्रत्यकपुष्पा,आघाट,चिङचिङा,लटजीरा

Eng. Name  Prickly chalff flower  

MORPH  क्षुप 2 फीट

Chem. Compo-  Potass  

गुण    -लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण

रस  - कटु,तिक्त  

विपाक  - कटु 

वीर्य  - उष्ण 

आमयिक प्रयोग- सारक,वमन,कफ़,मेद,वायु,ह्रद्रोग,अर्श,कण्डु,उदर,अपची

प्रयोज्यांग  - मूल,पत्र,तण्डुल,पंचांग  

DOSE  -  1-2 gm

विशिष्ट योग  - अपामार्गक्षार -तैल

6.Click slide show of Cassia fistula

6. आरग्वध (कुष्ठघ्न)

FAMILY  Leguminosae  

LATIN  NAME  Cassia fistula  

पर्याय  - राजवृक्ष,शम्पाक,कृतमाल,चतुरगुंल,दीर्घफल,स्वर्णभूषण 

Eng. Name  - Purging nut  

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo-  Sugar,pectine,gultine  

गुण    - गुरु,मृदु,स्निग्ध

रस  - मधुर

विपाक  - मधुर

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग- ज्वर,ह्रद्रोग,रक्तपित,उदावर्त,विबन्ध,कुष्ठ 

प्रयोज्यांग  - फलमज्जा

DOSE  -  5-10 gm  

विशिष्ट योग      - आरग्यवधादि-तैल-लेह-अरिष्ट

7.Click slide show of Zingiber officinale

7. आर्द्रक/शुण्ठी (तॄप्तिघ्न)

FAMILY  Zingiberaceae  

LATIN  NAME  Zingiber officinale

पर्याय        - नागर,महौषध,विश्वभेषज,श्रृंगवेर,आर्द्रक

Eng. Name  Dry Ginger  

MORPH  क्षुप

Chem. Compo Zingirol  

गुण  - लघु,स्निग्ध (शुण्ठी) गुरु,रूक्ष,तीक्ष्ण,(आर्दक)

रस  - कटु  

विपाक  - मधुर(शुण्ठी) कटु (आर्द्रक)

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग- मदांग्नि,जिह्वाकण्ठविशोधन,कुष्ठ,पाण्डु,शीतपित्त,श्वास,कास 

प्रयोज्यांग  - कन्द

DOSE  -  1-2 gm  

विशिष्ट योग  - सौभाग्यशुण्ठी पाक

8.Click slide show of Terminalia arjuna

8. अर्जुन (हॄद्य)

FAMILY  Combretaceae   

LATIN  NAME  Terminalia arjuna 

पर्याय              - धवल,ककुभ,वीरवृक्ष,नदीसर्ज,इन्द्र्दु 

Eng. Name  Arjuna   

MORPH  वृक्ष 60 फीट

Chem. Compo Arjunetin,Tannin

गुण  - लघु,रूक्ष 

रस  - कषाय   

विपाक  - कटु 

वीर्य  - शीत 

आमयिक प्रयोग- हृद्य,क्षत,क्षय,मेद,प्रमेह,व्रण,मेह पिडिका,कफपित्तहर 

प्रयोज्यांग  - त्वक 

DOSE  -  3-6 Gm  

विशिष्ट योग  - अर्जुनारिष्ट-घृत   

9.click slide show of Calotropis procera

9. अर्क (तीक्ष्णविरेचन)

FAMILY  Asclepidaceae   

LATIN  NAME  Calotropis procera 

पर्याय            - तूलफल,क्षीरपर्ण,आस्फोट,मदार 

Eng. Name  - Madar  

MORPH  गुल्म

Chem. Compo - Tripsin,Uscarine,Calotropin   

गुण  - लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण

रस  - कटु,तिक्त  

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग- संग्राही,गुल्म,शोथ,आमवात,उदररोग,श्वास,कास,यकृत,अर्बुद 

प्रयोज्यांग  - क्षीर,मूल,काण्ड,पत्र,पुष्प

DOSE  -   0.5-1gm  

विशिष्ट योग  - अर्कलवण,अर्कतैल,अर्केश्वर   

10.click slide show of Withania somnifera

10. अश्वगन्धा (रसायन)

FAMILY  Solanaceae  

LATIN  NAME  - Withania somnifera

पर्याय          - वराहकर्णी

Eng. Name  -   Winter cherry

MORPH  क्षुप 5 फीट

Chem. Compo- Cuseohygrine,withanaloids

गुण  - लघु,स्निग्ध

रस  - तिक्त,कटु,मधुर  

विपाक  - मधुर

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग- बल्य,शुक्रल,रसायन,वात,कफ,श्वित्र,शोथ,क्षयहर 

प्रयोज्यांग  - मूल

DOSE  -   3-6 gm  

विशिष्ट योग     - अश्वगन्धा-रिष्ट-चूर्ण-घृत-रसायान

11.Click slide show of Plantago ovata

11. अश्वगोल  (मॄदुविरेचन)

FAMILY  - Plantaginaceae    

LATIN  NAME  - Plantago ovata

पर्याय                - ईषद् गोल,अश्वकर्णबीज,शीतबीज

Eng. Name  - Spogel seeds  

MORPH  क्षुप

Chem. Compo -   Mucilage

गुण  - गुरु,स्निग्ध,पिच्छिल

रस  - मधुर

विपाक  - मधुर

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग- आतिसार,प्रवाहिका,तृषा,शुष्ककास, विबन्ध,अल्सर,अम्लपित्त 

प्रयोज्यांग  - बीज,त्वक

DOSE  -  5-10 gm   

विशिष्ट योग  -   Isabgol bhusi

12.Click slide show of Saraca asoca

12. अशोक  (आर्तवसंग्रहणीय)

FAMILY  Caesalpiniodae    

LATIN  NAME  - Saraca asoca

पर्याय          - हेमपुष्प,ताम्रपल्ल्व

Eng. Name  -     

MORPH  वृक्ष

Chem. Compo-  Haematoxylin,Tannin

गुण  - लघु,रूक्ष

रस  - कषाय,तिक्त  

विपाक  - कटु

वीर्य  - शीत

आमयिक प्रयोग- ग्राही,वृर्ण्य,कृष्टार्तव,श्वेत-रक्तप्रदर,रक्तातिसार,गर्भाशयशिथिलताहर 

प्रयोज्यांग  - त्वक,बीज,पुष्प

DOSE  - 3-6 Gm    

विशिष्ट योग  - अशोकारिष्ट

13.click slide show of Aconitum heterophyllum

13. अतिविषा   (दीपन

FAMILY  - Ranunculaceae    

LATIN  NAME  - Aconitum heterophyllum

पर्याय                - भंगुरा,शुक्ल्कन्दा,काश्मीरा,शिशुभैषज्या,घुणवल्लभा,

Eng. Name  - Indian Atees   

MORPH  क्षुप 3 फीट

Chem. Compo -  Atisine, hetisine

गुण  - लघु,रूक्ष

रस  - तिक्त,कटु  

विपाक  - कटु

वीर्य  - उष्ण

आमयिक प्रयोग- पाचक,अग्निदीपक,ग्राही,ज्वरहर,संग्रहणी,विष,कृमि,वमन 

प्रयोज्यांग  - मूल,कन्द

DOSE  - 1-3 gm    

विशिष्ट योग    - अतिविषादि चूर्ण, बालचतुर्भद्रा