SN हिन्दीनाम 101. वचा | 102. वरूण | 103. वासा | 104. वट | 105. वत्सनाभ | 106. विदारी | 107. विडंग |
101.Click slide show of Acorus calamus
101. वचा
(संज्ञास्थापन) FAMILY - Araceae
LATIN
NAME - Acorus calamus
पर्याय -
षडग्रन्था,गोलोमी,उग्रगन्धा
Eng.
Name - Sweet
flag
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Vit .A & b -Asarone
गुण
- लघु,तीक्ष्ण
रस
- कटु,तिक्त
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग -वामक,अग्निवर्धक,शूल,विबन्धहर,आध्मान,उन्माद,कृमिहर,वचनशक्तिवर्धक,
प्रयोज्यांग - मूल,काण्ड
DOSE - 125-500 mg
विशिष्ट योग - सारस्वत चूर्ण
102.Click slide show of Crataeva nurvala
102. वरूण
(अश्मरी भेदन)
FAMILY - Capparidaceae
LATIN
NAME - Crataeva nurvala
पर्याय -
तिक्तशाक,बरना
Eng.
Name - Three
leaved caper
MORPH - वृक्ष
Chem.
Compo - Saponin, Tannin
गुण
- लघु,रूक्ष
रस
- तिक्त,कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग -
भेदन,मूत्रकृच्छृहर,गुल्म, अश्मरीभेदन,वातरक्तहर,अग्नि-पित्तवर्धक, पत्र-मेदहर
प्रयोज्यांग -
त्वक
DOSE - 50-100 ml
विशिष्ट योग - वरुणादि क्वाथ
103.Click here slide show of Adhatoda vasica
103. वासा (छेदन) FAMILY -
Acanthaceae
LATIN
NAME - Adhatoda vasica
पर्याय - सिंहास्य,वाजिदन्त,आटरुषक
Eng.
Name - Malabar Nut
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Adhatodic
acid
गुण - रूक्ष,लघु
रस - तिक्त,कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग- हृद्य,कास,श्वास,रक्तपित्त, ज्वर,प्रमेह,कुष्ठ,क्षयहर,कृमिघ्न
प्रयोज्यांग - पत्र,मूल,पुष्प
DOSE -
10-20 gm
विशिष्ट योग - वासारिष्ट
104.Click slide show of Ficus bangalensis
104. वट (मूत्रसंग्रहणीय) FAMILY -
Moraceae
LATIN
NAME - Ficus bangalensis
पर्याय - न्यग्रोध,बहुपाद,बङ
Eng.
Name - Banyan
MORPH - वृक्ष
Chem.
Compo - Tannin
गुण - गुरु,रूक्ष
रस - कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग- ग्राही,व्रणहर,वर्ण्य,दाहग्न,प्रमेह,व्यंग,योनिदोष
प्रयोज्यांग - फल,क्षीर,प्ररोह,पत्र,त्वक~
DOSE -
3-6 gm
विशिष्ट योग - न्योग्राधादि-चूर्ण-घृत
105.Click slide show of Aconitum ferox
105. वत्सनाभ (स्वेद जनन) FAMILY - Ranunculaceae
LATIN
NAME - Aconitum
ferox
पर्याय -
अमृत,विष,मीठाविष
Eng.
Name - Monk's
hood
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Aconitine,PsudoAco..
गुण
- रूक्ष,तीक्ष्ण,लघु,व्यवायी,विकासी
रस
- मधुर
विपाक - मधुर
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग -
ज्वरघ्न,स्वेदजनन, हृदयोत्तेजक,पीङाशामक,शोथहर,कफवातहर,
बल्य,अग्निमांद्य,ग्रहणी,अतिसारहर
प्रयोज्यांग -
मूल
DOSE - 15 mg
विशिष्ट योग - आनन्दभैरव रस,रामबाण,कफकेतु
106.Click slide show of Pueraria tuberosa
106. विदारी
(बल्य) FAMILY - Leguminosae
LATIN
NAME - Pueraria tuberosa
पर्याय - स्वादुकन्दा,इक्षुकन्दा,गजवाजिप्रिया, कन्दपलाश,भूमिकुष्माण्ड,
विदारीकन्द,पतालकोहङा
Eng.
Name - Indian
kudju
MORPH - लता
Chem.
Compo - carbohydrate
64%
गुण
- गुरु,स्निग्ध
रस
- मधुर
विपाक - मधुर
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग -
बृंहण,स्तन्यशुक्रबलवर्णकर, स्वर्य,मूत्रल,पित्तरक्तवातदाहहर,रसायन
प्रयोज्यांग -
कन्द
DOSE - 3-6 Gm
विशिष्ट योग -
107.Click slide show of Embelia ribes
107. विडंग
(कॄमिघ्न) FAMILY - Myrsinaceae
LATIN
NAME - Embelia ribes
पर्याय - कृमिघ्न,चित्रतण्डुल,वायविडंग
Eng.
Name -
MORPH - गुल्म
Chem.
Compo - Embelin, christembine
गुण
- लघु,रूक्ष,तीक्ष्ण
रस
- कटु,कषाय
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग -
अग्निमांद्य-शूल-आध्मान-उदर-कृमि-वात-विबन्धहर
प्रयोज्यांग -
फल
DOSE - 5-10 gm
विशिष्ट योग - विडंगादि-चूर्ण-लौह-तैल
|