SN हिन्दी नाम
42. जम्बू |
43. जटामांसी |
44. जातिफल |
45. कॄष्णजीरक |
45. जीरक |
46. ज्योतिषमति |
42.Click slide show of Syzygium cumini
42. जम्बू (मूत्रसंग्रहणीय)FAMILY -
Myrtaceae
LATIN
NAME - Syzygium cumini
पर्याय
- महाफला,फलेन्द्रा,जामुन
Eng.
Name - Jaman
MORPH - वृक्ष
Chem.
Compo - Jamboline,Strach,Tannin
गुण - लघु,रूक्ष
रस - कषाय,तिक्त,मधुर
विपाक - कटु
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग - व्रण,प्रमेह,भग्न,अतिसार,अत्यार्तव,वमन,रक्तातिसार
प्रयोज्यांग - फल,फलअस्थि,पत्र,त्वक
DOSE - 3-6 gm
विशिष्ट योग - जम्ब्वाद्यतैल,पंचपल्लव
योग
43.Click slide show of Nardostachys jatamansi
43. जटामांसी (संज्ञास्थापन)FAMILY -
Valerianaceae
LATIN
NAME - Nordostachys jatamansi
पर्याय - भूतजटा,तपस्वनी,सुलोमशा
Eng.
Name - Spikenard
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Volatile oil
गुण - लघु,स्निग्ध
रस - तिक्त,कषाय,मधुर
विपाक - कटु
वीर्य - शीत
आमयिक प्रयोग - मेध्य,वर्ण्य,बल्य,त्रिदोषहर, दाह,विसर्प,कुष्ठनाशक,रक्तप्रवाह
सन्तुलित
प्रयोज्यांग - मूल
DOSE - 2-4 Gm
विशिष्ट योग - मांस्यादि क्वाथ
44.Click slide show of Myristica fragrans
44. जातिफल
(ग्राही)FAMILY - Myrtaceae
LATIN
NAME - Myristica fragrans
पर्याय - जातिकोष,मालतीफल,जायफल
Eng.
Name - Nutmeg tree
MORPH - वृक्ष
40 फीट
Chem.
Compo - Vol oil, Myritic acid
गुण - लघु,तीक्ष्ण
रस - तिक्त,कटु
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - दीपन,ग्राही,स्वर्य,वातकफहर, मुखवैरस्यहर,कृमि,कास,श्वास,हृद्रोग,कण्ठ्य
प्रयोज्यांग - बीज,कोष
DOSE - 0.5-1 gm
विशिष्ट योग - जातिफलादि
चूर्ण,जातिफलादि वटी
45.Click slide show of Carum Blubocastanum
45. जीरक कॄष्ण (दीपन)FAMILY - Umbelliferare
LATIN
NAME - Carum Blubocastanum/carvi
पर्याय - काश्मीरजीरक
Eng.
Name - Black Caraway
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Vol.oil
गुण - लघु,रूक्ष
रस - कटु
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - अर्श,आनाह,टी.बी.हर,वातानुलोमन,स्तन्यजनन,अपचन
प्रयोज्यांग - बीज
DOSE - 1-3 gm
विशिष्ट योग -
45.click slide show of Cuminum cyminum
45. जीरक (दीपन)FAMILY -
Umbelliferare
LATIN
NAME - Cuminum cyminum
पर्याय
- जरण,अजाजी,दीर्घजीरक
Eng.
Name - Cummin seed
MORPH - क्षुप
Chem.
Compo - Cumaldehyde
गुण - लघु,रूक्ष
रस - कटु
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - आनाह,वातानुलोमन, स्तन्यजनन,अपचन,अतिसार,अग्निमांद्यहर,ग्राही
प्रयोज्यांग - बीज
DOSE - 3-6 gm
विशिष्ट योग - जीरकाद्य-चूर्ण-तैल-रिष्ट-मोदक
46.Click slide show of Celastrus paniculatus
46. ज्योतिषमति
(मेध्य)FAMILY - Celastraceae
LATIN
NAME - Celastrus panniculatus
पर्याय - पारावतपदी,काकाण्डी,पीततैला
Eng.
Name - Staff tree
MORPH - लता
Chem.
Compo - Celastrine,Panniculatine
गुण - तीक्ष्ण
रस - कटु,तिक्त
विपाक - कटु
वीर्य - उष्ण
आमयिक प्रयोग - अति
उष्ण,वामक,मेधा-जठराग्नि-स्मरणशक्तिवर्धक,
वातविकार,माईग्रेन
प्रयोज्यांग - बीज,तैल
DOSE - 5-10 drop
विशिष्ट
योग - ज्योतिषमति
तैल
|